Türkiye’de emeklilik hakkını kazanmasına rağmen çalışmayı sürdürenlerin sayısı her yıl biraz daha artıyor.
Son günlerde basına yansıyan haberlerde, hem emekli olup hem de aktif çalışma hayatında kalan milyonlarca kişiyi ilgilendiren yeni bir SGK düzenlemesinin gündeme geldiği ileri sürüldü.
Bu haberlerde, 2008 sonrası sigorta girişi bulunanların emekli olduktan sonra kayıtlı olarak çalışamayacağı iddiası dikkat çekti.
BBC Türkçe, söz konusu iddiaları doğrulatmak için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurdu.
Bakanlık kaynakları, uygulamanın yaklaşık 17 yıldır yürürlükte olduğunu belirterek, yeni bir değişikliğin söz konusu olmadığının altını çizdi.
Peki “Emeklilikten Sonra Tekrar Çalışma” sistemi nasıl işliyor ve emeklilere hangi şartlarda çalışma imkânı tanıyor?
2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı yasa, sosyal güvenlik sistemini baştan aşağı yenileyen en kapsamlı düzenlemelerden biri oldu.
Bu düzenleme kapsamında, 2008 sonrasında ilk kez sigortalı olanların hem emekli maaşı alıp hem de kayıtlı şekilde çalışmaları mümkün değil.
Bu kişilerin çalışmayı tercih etmeleri halinde emekli aylıkları kesiliyor.
Öte yandan, 2008 öncesi sigorta girişi olanlar, emeklilik sonrası “sosyal güvenlik destek primi” ödeyerek resmi çalışma hayatına devam edebiliyor.
Bu sistem sayesinde hem emekli aylıkları kesilmiyor hem de çalıştıkları iş üzerinden maaş alabiliyorlar.
Mevcut düzenlemenin emeklilik sistemine yansımalarının özellikle 2030 sonrasında daha belirgin hale gelmesi bekleniyor.
SGK verileri, 2022’de kayıtlı olarak çalışan emekli sayısının yaklaşık 945 bin olduğunu ortaya koyarken, 2025 Ağustos ayı itibarıyla bu rakamın 2 milyon 133 bine yükseldiği görülüyor.
DİSK-AR ise yalnızca kayıtlı çalışma verilerinin toplam tabloyu yansıtmadığını, bu rakamın “buzdağının sadece görünen kısmı” olduğu yorumunu yapıyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Prof. Dr. Aziz Çelik, kayıt dışı çalışanlar da dahil edildiğinde Türkiye’de işgücüne katılan emekli sayısının yaklaşık sekiz milyona ulaştığını tahmin ediyor.
Bu sayı, toplam emekli nüfusunun neredeyse yarısına denk geliyor.
Prof. Çelik şöyle diyor:
“Emekliler arasında çalışma giderek yaygınlaşıyor. Uzun yıllar çalışan işçilerin emekliliklerinde de çalışmak zorunda kalması, emekli aylık ve gelirlerinin düşüklüğünden kaynaklanıyor.”
Prof. Çelik, prim ödemeden, kayıtdışı yollardan işgücüne katılan emeklilerin sayısındaki artışa dikkat çekiyor.
Bu grubun genellikle daha güvencesiz, ağırlıklı olarak hizmet sektöründe istihdam edildiğini belirtiyor.
Çelik’e göre, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek yani kayıtlı biçimde çalışan emeklilerin profili daha farklı:
Bu kişilerin daha nitelikli işlerde yer aldığını söyleyen Çelik, “işverenlerin kaybetmek istemediği, tecrübeli çalışanlar” olduklarını ifade ediyor ve ekliyor:
“Ancak kayıt dışı çalışanların önemli bir bölümü güvencesiz ve hizmet ağırlıklı sektörlerde çalışıyorlar. Daha geçici, düşük beceri gerektiren ve pazarlık gücü zayıf sektörlerde karşımıza çıkıyor.”
Türkiye’de emekliler, işçilerden sonra en geniş toplumsal grubu oluşturuyor.
2024 itibarıyla ülkede 15,9 milyon emekli bulunuyor ve bu kesim nüfusun %18,5’ini oluşturuyor.
Türkiye, Avrupa’da emekli ve hak sahibi sayısının en yüksek olduğu üçüncü ülke konumunda; listenin başında Almanya ve Fransa yer alıyor.
DİSK-AR’ın verilerine göre:
2002’de ortalama emekli aylığının kişi başına millî gelire oranı %46,4 iken, 2025’te bu oran %29 seviyesine düştü.
AB-27 ülkelerinde emekli aylıkları ve hak sahiplerine yapılan ödemelerin GSYH içindeki payı %9,8 olurken, Türkiye’de bu oran %3,7 düzeyinde.
