Kalp krizi artık daha genç yaşlarda kapımızı çalıyor. Son 10 yılda 40 yaş altı bireylerde kalp krizi oranı %20 arttı (Kaynak: JAMA Cardiology, 2022). Bu kişilerin çoğu sigara içmiyor, kilolu değil, hatta spor bile yapıyor. Peki, bu nasıl mümkün oluyor?
2023 yılında Almanya’da yapılan bir çalışmada, triatlon yarışlarına katılan ve sağlıklı bir yaşam sürdüğü düşünülen 43 yaşında bir kişinin ani kalp durması sonucu hayatını kaybettiği bildirildi.
Otopsi sonucu: Damarları %90 tıkalıydı, ama kişi hiçbir belirti göstermemişti (Kaynak: Deutsches Ärzteblatt, 2023).
– **Belirtiler gizleniyor:** Gençlerin damarları daha esnek olduğu için, damar tıkanıklığı olsa bile kan akışı bir süre normal devam edebiliyor. Bu yüzden belirtiler geç ortaya çıkıyor veya hiç ortaya çıkmıyor.
– **Ağrı eşiği yüksek:** Kalp krizi belirtisi olan göğüs ağrısını hafife alabilirler.
– **Geç tanı:** Hekimler, yaş faktöründen dolayı kardiyak nedenleri daha geç düşünüyorlar.
– **Küçük damarlar, büyük risk:** Özellikle genetik yatkınlığı olanlarda, küçük bir plak bile büyük risk oluşturabiliyor.
– **En riskli grup:** Genç, stresli ve ailesinde kalp hastalığı öyküsü olanlar.
Yüksek risk grubunda olanlar:
– Babası veya erkek kardeşi 55 yaşından önce kalp krizi geçirmiş olanlar.
– Trigliserit/HDL oranı 3’ün üzerinde olanlar.
– Bel çevresi erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm’yi geçenler.
– Uyku süresi 6 saatin altında olanlar.
(Kaynak: Cleveland Clinic, 2023)
Gelişmiş görüntüleme teknikleri sayesinde artık biliyoruz ki damar plakları, şikayetler başlamadan yıllar önce oluşmaya başlıyor. 2021 tarihli bir çalışmaya göre, 35 yaşındaki bireylerin %45’inde damar içinde fark edilmeyen kireçlenmeler tespit edildi (Kaynak: European Heart Journal, 2021). Bu plaklar küçük ve sessiz olabilir, ancak bir gün yırtıldığında kalp krizi kaçınılmaz hale geliyor.
Spor kalp sağlığı için çok önemli. Ancak kas gücü, kalp sağlığının garantisi değil. Aşırı efor ve bilinçsiz takviyeler kalp üzerinde ters etki yapabiliyor.
– Aşırı yüklenme ani ritim bozukluklarına yol açabilir.
– Vücut geliştirme amaçlı kullanılan steroidler kalp kasını büyütür ama esnekliğini bozar.
– Enerji içecekleri kalp ritmini hızlandırır ve damar basıncını artırır.
(Kaynak: Mayo Clinic, 2021)
Bazı kişilerde tüm testler normal çıkmasına rağmen kalp krizi geçirebiliyor. Bu duruma “maskelenmiş risk profili” deniyor. Lipoprotein (a) seviyesi, genetik riskin önemli bir göstergesidir. Türkiye’de bu test rutin olarak yapılmıyor, ancak istenebilir. (Kaynak: Lancet, 2022).
Korunmak için 6 öneri:
1. Ailenizde kalp hastası varsa 30 yaşından sonra EKG ve efor testi yaptırın.
2. Trigliserit/HDL oranınızı 2’nin altına çekin.
3. Spor yapın, ancak steroid ve enerji içeceklerinden uzak durun.
4. Uyku düzeninize özen gösterin, gece 6 saatten az uyumayın.
5. Omega-3, D vitamini ve magnezyum düzeyinizi ölçtürün.
6. Nabız ölçümü yapın, dinlenme nabzınız 80’in üzerindeyse hekime danışın. (Kaynak: ESC Guidelines, 2022)
1. Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü
2. Genetik LDL yüksekliği (ailesel hiperkolesterolemi)
3. Protein tozu, enerji içeceği, steroid gibi takviyeler
4. Gece çalışanlar, vardiya sistemi ve uyku bozukluğu
5. Aşırı stres ve öfke kontrol bozukluğu
6. İnsülin direnci ve karaciğer yağlanması
7. Sigara veya tütünlü nargile kullanımı
(Kaynak: American Heart Association, 2022)
Framingham Risk Skoru gibi algoritmalarla biyolojik kalp yaşı hesaplanabilir. 35 yaşında olsanız bile kalp yaşınız 50 ise, kriz riski 50 yaş grubuna göre hesaplanır. Takvime değil, damarlarınıza güvenin.
Hesaplamada kullanılan veriler:
– Yaş ve cinsiyet
– Tansiyon (sistolik basınç)
– LDL ve HDL kolesterol düzeyleri
– Sigara kullanımı
– Diyabet veya insülin direnci varlığı
– Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü
Örnek: 35 yaşında, tansiyonu 140, LDL’si 160 olan, sigara içen bir erkeğin kalp yaşı 55 çıkabilir.
İnternette “Framingham Risk Calculator” veya “Kalp Yaşı Hesaplama Aracı” olarak geçen birçok ücretsiz test bulunuyor. Türk Kardiyoloji Derneği’nin dijital araçları da kullanılabilir.
– Kalp yaşınız, takvim yaşınızdan 5 yaş büyükse dikkat edin.
– 10 yaş ve üzeri fark varsa mutlaka kontrol yaptırın.
(Kaynak: Framingham Heart Study, AHA Cardiovascular Risk Tools, 2023)
– Seks hapları kalp krizine yol açar mı?
– Performans artırıcı ilaçlar kalbi nasıl etkiliyor?
– Görünürde sağlıklı bireylerde ani kriz riski neden artıyor?
– Damarları genişleten etki nasıl ölümcül hale geliyor?
– Hangi bireyler kesinlikle kullanmamalı?
– “Testler normaldi” diyen ama kriz geçirenlerin ortak özelliği ne?
