Serdar Cebe
ABD Başkanı Donald Trump’ın, 25 Eylül’de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’la yapacağı kritik görüşmenin perde arkası belli oldu. ABD’nin gözü, havacılık, savunma ve uzay sanayisi, biyomedikal gibi alanlarda kullanılan nadir toprak elementlerinin keşfedildiği Eskişehir’in Beylikova ilçesinde… Trump-Erdoğan görüşmesinde, Türkiye’nin nadir toprak elementleri (NTE) konuşulacak en önemli ticari başlıklardan biri olarak öne çıktı. Washington kulislerinde “Trump’ın ağzındaki bakla” olarak nitelenen bu konu, ABD’nin Çin’e bağımlı mineral tedarik zincirlerinden kurtulma arayışının tam merkezinde.
Deneyimli gazeteci Serdar Cebe SÖZCÜ Gazetesi, SÖZCÜ TV ve sozcu.com.tr ailesine katıldı. Washington temsilcimiz oldu.
‘POTANSİYEL BİR ORTAK…’
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Thomas Barrack, daha önce senatonun Dış İlişkiler Komitesi’nde yaptığı konuşmada Türkiye’nin henüz tam işletilmeyen nadir toprak elementleri yataklarını “stratejik fırsat” diye tanımladı. Osmanlı kökenlerine vurgu yapan Barrack, Türkiye’yi hem NATO’nun askeri gücü hem de kritik madenlerde potansiyel tedarik ortağı olarak gösterdi. Özellikle Eskişehir Beylikova sahasında tespit edilen 694 milyon tonluk rezerv, Washington’un dikkatini çekmiş durumda.
AFRİKA’YA UZANAN STRATEJİ
Barrack, aynı oturumda Türkiye’nin Afrika’daki yükselen etkisine de vurgu yaptı. Türk şirketlerinin kıtada madencilikten lojistiğe kadar Çin’le rekabet eder hale geldiğini ifade eden Barrack, bu ağın ABD ve NATO için “Çin’e alternatif tedarik hatları” kurmada kilit olabileceğini söyledi. Türkiye’nin Beylikova’daki nadir toprak elementleri ve Afrika’daki madencilik hamleleri Trump’ın Türkiye ile 100 milyar dolarlık ikili ticaret hedefini gerçekçi kılacak başlıca unsurlar olarak da görülmeye başlandı.
UKRAYNA’DA RUS ENGELİ
Washington’un gözü, Çin’in elindeki kritik minerallerdeki hegemonyayı kıracak her fırsata çevrilmiş durumda. Donald Trump, nadir toprak elementleri için ilk olarak Ukrayna ile masaya oturdu. Bu ülkeyle değerli mineral anlaşması imzalandı ama madenlerin bulunduğu bölge Rus işgali altında olduğu için anlaşma hayata geçirilemedi.
Endüstriyel üretime geçilmesiyle yıllık 570 bin ton üretim hedeflenirken, yıllık yaklaşık 220 milyon dolar gelir elde etmesi planlanıyor.
Eskişehir Beylikova, dünyada 800 milyon tonluk rezerve sahip Çin’den sonra 694 milyon ton nadir toprak elementi rezerviyle ikinci sırada bulunuyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı Eti Maden, 2023’te açılan Beylikova Florit, Barit ve Nadir Toprak Elementleri İşletmesi’nde çalışmalar yürütüyor.
Dönemin Enerji Bakanı Fatih Dönmez, tesisin açılışında “Çıkarttığımız cevherimizde bulunan florit, barit, nadir toprak elementleri ki biz de ağırlıklı olarak lantan, seryum, praseodimyum, samaryum, gadolinyum, evropiyum, neodimyum var. Ayrıca diğer 17 nadir toprak elementi de belli oranlarda mevcut’ dedi.
Çin küresel nadir toprak elementi üretiminin yüzde 69’unu karşılıyor. Çin, bu elementlerin yüzde 90’ına yakınını işleme kapasitesini elinde bulunduruyor. Bu nedenle, dünyanın büyük bir kısmı temiz enerji ve yüksek teknoloji sektörlerinde tedarik için Çin’e bağımlı konumda bulunuyor. Kritik öneme sahip nadir toprak elementleri, akıllı füzelerden uydu haberleşmesine, yakıt hücrelerinden elektrikli otomobillere kadar birçok stratejik alanda kullanılıyor. Batı, Çin’in bu alandaki egemenliğini kırmak için alternatifler arıyor.
