Türkiye’de sofraların vazgeçilmezi ekmek, “gizli tuz” yüküyle mercek altında. Uzmanlara göre günlük sodyum alımının önemli bir kısmı ekmekten geliyor ve bu durum tansiyon, kalp-damar hastalıkları ve inme riskini artırıyor. Dünya Sağlık Örgütü, yetişkinler için günde 5 gramdan (2.000 mg sodyum) az tuz tüketilmesini öneriyor; mevcut tüketim ise çoğu ülkede bu seviyenin çok üzerinde.
EKMEĞİN TARİFİNDE YER ALIYOR
Ekmek, işlenmiş gıdalar kadar “tuzlu” algılanmasa da düzenli ve yüksek tüketim nedeniyle günlük sodyum alımında başı çekebiliyor. WHO, aşırı sodyumun kan basıncını yükselterek kalp-damar hastalığı ve felç riskini artırdığını vurguluyor.
SINIRI DİNLEYEN YOK
Akademik çalışmalar, Türkiye’de farklı bölgelerden toplanan ekmeklerde ortalama tuz oranının %1,28 civarında olduğunu bildiriyor. Mevzuatta ekmekte tuz için üst sınırın %1,5 olarak belirlendiği aktarılıyor. Yani birçok ürün yasal sınırın altında olsa bile, tüketim miktarı yüksek olduğunda toplam yük kolayca artabiliyor.
“GİZLİ TUZ” OLABİLİR
Farkında olmadan alınan sodyum, özellikle:
-Hipertansiyon (yüksek tansiyon),
-Kalp hastalığı ve inme,
Böbrek hastalıkları ve bazı diğer sağlık sorunları için tetikleyici kabul ediliyor. WHO verileri, aşırı sodyumun her yıl milyonlarca ölüme katkıda bulunduğunu ortaya koyuyor.
“KESİNLİKLE ÜSTÜNÜ OKUYUN”
“Az tuzlu” ya da “tuz azaltılmış” seçenekleri sorun: Fırın ve marketlerde düşük tuzlu ürünleri talep edin.
Porsiyonu yönetin: Tabağınızdaki ekmek dilimini küçültmek toplam sodyumu hızla düşürür.
Etiket okuyun: Ambalajlı ürünlerde 100 g başına sodyum (mg) değerine bakın; mümkünse daha düşük olanı seçin.
Evde eşlikçileri tuzdan arındırın: Peynir, salamura, işlenmiş et ve sosları azaltın; “tuz üstüne tuz” binmesin.
Baharat ve otlarla lezzetlendirin: Tuz yerine kekik, biberiye, kimyon, sarımsak, limon gibi seçeneklerle damak tadını yeniden eğitin.
Ailece hedef koyun: WHO’nun yetişkinler için önerdiği günlük 5 g tuz eşiğini (yaklaşık 1 çay kaşığı) aşmamayı ortak hedef yapın.
UZMANLARIN ÖNERİSİ NE?
Halk sağlığı otoriteleri, nüfusun toplam sodyum alımını düşürmek için sık tüketilen ürünlerde (ekmek gibi) tuzun kademeli azaltılmasını ve tüketicinin etiketle bilgilendirilmesini savunuyor. Bilimsel literatür, ekmekte tuzu kademeli düşürmenin hem mümkün hem de damak tadına uyum açısından daha kabul edilebilir olduğunu gösteriyor.
Ekmek tek başına “tuzlu” görünmeyebilir; ancak sıklık + porsiyon çarpanı nedeniyle günlük sodyumun sessiz baş aktörü olabiliyor. Sepete giren her somunda “gizli tuz”u düşünmek; daha az, daha bilinçli ve mümkünse daha düşük tuzlu seçeneklere yönelmek, hem kalbin hem de tansiyonun lehine.
