Libidodan Fazlası: Testosteron Nedir?
Testosteron, erkeklerin başlıca cinsiyet hormonudur. Ancak etkisi sadece cinsel fonksiyonlarla sınırlı değil; kas gücü, enerji seviyesi, kemik sağlığı, ruh hali ve metabolizma üzerinde de doğrudan etkilidir. Vücuttaki en yüksek seviyesine 20’li yaşlarda ulaşır ve 30 yaşından sonra her yıl yaklaşık %1-2 oranında düşüş gösterir. Bazı erkeklerde bu düşüş daha hızlı olabilir ve “hipogonadizm” adı verilen bir sağlık sorununa yol açabilir. (Kaynak: Mayo Clinic – Testosteron tedavisi: Potansiyel faydaları ve riskleri)
Düşüklük Ne Zaman Sorun Sayılır?
Sabah yapılan kan testinde toplam testosteron seviyesi 300 ng/dL’nin altında ise ve kişi yorgunluk, depresyon, cinsel isteksizlik gibi belirtiler yaşıyorsa, bu durum testosteron düşüklüğü olarak kabul edilir. Ancak sadece toplam testosteron değeri yeterli değildir. Serbest testosteron seviyesi, SHBG (seks hormon bağlayıcı globülin), LH ve FSH gibi diğer hormonlarla birlikte değerlendirilmelidir. (Kaynak: Endokrin Derneği Yönergeleri, 2018)
Antibiyotikler, Ağrı Kesiciler, Antidepresanlar
Testosteronu etkileyen sadece tansiyon ve kolesterol ilaçları değildir. Bazı antibiyotikler (örneğin ketokonazol), opioid ağrı kesiciler (morfin, tramadol), SSRI tipi antidepresanlar ve kortizon içeren ilaçlar da testosteron üretimini azaltabilir. Bu ilaçların uzun süreli kullanımı durumunda hormon seviyeleri mutlaka takip edilmelidir. (Kaynak: BMJ Open – İlaçlar ve Endokrin Bozuklukları, 2021)
Testosteron Düşüklüğü Tedavi Edilmeli mi?
Her düşük testosteron seviyesi tedavi gerektirmez. Ancak kişinin yaşam kalitesinde belirgin bir düşüş varsa, doktor kontrolünde testosteron replasman tedavisi (enjeksiyon, jel, bant) düşünülebilir. Tedavide asıl amaç hormon seviyesini değil, yaşam kalitesini iyileştirmektir. (Kaynak: Endokrin Derneği Klinik Uygulama Yönergeleri)
Sessiz Düşüş, Büyük Etki
Testosteron düşüklüğü, erkek sağlığında sıklıkla göz ardı edilir. Oysa yorgunluk, kas kaybı, ruh hali değişiklikleri gibi belirtiler yaşayan erkeklerde hormon seviyelerinin mutlaka incelenmesi gerekir. Ayrıca kullanılan ilaçların hormon dengesine olan etkisi de göz önünde bulundurulmalı ve gerekirse ilaç dozu veya türü yeniden değerlendirilmelidir.
Libido ve Testosteron Aynı Şey Değil
Cinsel istekte azalma her zaman testosteron eksikliği anlamına gelmez. Stres, depresyon, uyku bozuklukları, ilişki sorunları ve diğer sağlık sorunları da cinsel isteği etkileyebilir. Testosteron düşüklüğü tanısı koyarken sadece cinsel belirtiler değil, genel fiziksel ve ruhsal belirtiler de dikkate alınmalıdır. (Kaynak: Harvard Erkek Sağlığı Gözlemleri, 2022)
En Çok Risk Altındaki Grup: 50 Yaş Üstü Kronik Hastalıklı Erkekler
Tansiyon, kolesterol, şeker gibi kronik hastalıkları olan erkekler, hem bu hastalıklar hem de kullanılan ilaçlar nedeniyle testosteron seviyelerinde belirgin düşüş yaşayabilirler. Ayrıca yaşla birlikte hem kas kütlesi azalır hem de testosteron üretimi yavaşlar. Bu durum da “erkek menopozu” olarak bilinen andropoz belirtilerini tetikleyebilir. (Kaynak: Avrupa Üroloji Dergisi – Yaşla İlgili Erkeklerde Hormonel Düşüş)
[Resim]
Kolesterol İlaçları Testosteronu Düşürür mü?
Statin grubu ilaçlar (atorvastatin, rosuvastatin, simvastatin) kolesterolü düşürürken testosteron seviyesini de baskılayabilir çünkü testosteronun hammaddesi kolesteroldür. Ancak bu etki her hastada aynı derecede olmaz. Atorvastatin gibi karaciğerden metabolize olan statinler testosteron sentezini azaltabilirken, ezetimibe gibi bağırsak emilimini engelleyen ilaçlar bu etkiyi göstermeyebilir. Yani ilacın etken maddesi ve etki mekanizması belirleyicidir. (Kaynak: Cinsel Tıp Dergisi, 2021; Statin Kullanımı ve Hormon Seviyeleri)
Tansiyon İlaçları Erkeklik Hormonunu Etkiler mi?
Evet, bazı tansiyon ilaçları testosteron seviyesini dolaylı olarak düşürebilir. Özellikle beta blokerler (örneğin: metoprolol), hem cinsel istekte azalma hem de sertleşme sorunlarına yol açabilir. ACE inhibitörleri (örneğin: enalapril) ve kalsiyum kanal blokerleri (örneğin: amlodipin) de benzer etki gösterebilir. Bazı tansiyon ilaçları vücuttan çinko atılımını artırabilir ve çinko eksikliği de testosteron üretimini azaltır. Eğer “tansiyon ilacımı kullanmaya başladığımdan beri kendimi halsiz ve isteksiz hissediyorum” diyorsanız, bu ilaçların etkisi olabilir. Bu durumda kendi kendinize ilacı bırakmak yerine doktorunuza danışmalı ve hormon testi yaptırmalısınız. (Kaynak: Amerikan Hipertansiyon Dergisi, 2020)
Neden Herkes Aynı Şekilde Etkilenmiyor?
Aynı tansiyon veya kolesterol ilacını kullanan iki kişi farklı yan etkiler yaşayabilir. Bunun nedeni vücudun ilaçları işleme şeklidir. Karaciğerde ilaçları parçalayan özel enzimler bulunur ve bu enzimlerin çalışma hızı kişiden kişiye değişir. İlacı yavaş parçalayanlarda ilaç vücutta daha uzun kalır ve hormon dengesini daha fazla etkiler. Ayrıca bazı kişilerde SHBG adı verilen proteinin fazla üretilmesi, vücuttaki aktif testosteron seviyesini düşürebilir. Yani sadece toplam hormon miktarı değil, vücudun onu nasıl kullandığı da önemlidir. (Kaynak: Cleveland Kliniği – Hormon bağlanması ve metabolizma yolları)
Yarın:
