Vitaminler, vücudumuzun sağlıklı işleyişi için olmazsa olmaz unsurlardandır. Hem vitamin hem de hormon olan D vitamini, kas-kemik sağlığından bağışıklık ve sinir sisteminin düzenli çalışmasına kadar pek çok hayati görevi üstlenir.
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, “D vitamini eksikliği ülkemizde yaygın bir sorun. Oysa bu vitamin hem yetişkinler hem de çocuklar için son derece önemli. Vücutta yeterli düzeyde bulunması sağlıklı bir yaşam sürmek için elzemdir” diyor ve önemli bilgiler paylaşıyor.
Prof. Dr. Osman Erk
Günümüzün yaygın sağlık sorunlarından obezite, D vitamini eksikliğine sıkça eşlik eder. Çünkü yağ hücreleri D vitaminini hapsederek vücudun kullanmasını engeller. Yaş ilerledikçe ciltte D vitamini sentezi azalır. Bu durum, yetersiz beslenmeyle birleşince yaşlılarda D vitamini eksikliğinin başlıca sebebi haline gelir.
Eksiklik Nasıl Anlaşılır?
D vitamini seviyeleri, kanda 25 (OH) D vitamini testiyle kolayca ölçülebilir. Özellikle kış aylarında bu testi yaptırıp, gerektiğinde takviye almak önemlidir. Günlük D vitamini ihtiyacı yaşa ve kişisel faktörlere göre değişir. Unutmamalıyız ki her şeyin fazlası zararlıdır; bu durum D vitamini için de geçerlidir ve aşırı alımı zehirlenmelere yol açabilir. Bu nedenle günlük takviyeler mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır. D vitamini seviyesi düşük olanlar için, günlük 1000-2000 IU D vitamini takviyesi genellikle yeterli olmaktadır.
Yeterli D vitamini alamazsak, kas-kemik sağlığımızdan kalp-damar sistemimize kadar birçok alanda ciddi sağlık sorunları yaşayabiliriz. D vitamininin hücrelerimizin neredeyse her noktasında önemli etkileri vardır. Bu nedenle D vitamini, sıradan bir vitaminin ötesinde, doğal bir mucize olarak adlandırılabilir. Hatta bir hormon olduğu bile söylenebilir. D vitamini eksikliğinin temel nedenleri; güneş ışığına yeterince maruz kalmamak ve D vitamini içeren besinleri yeterince tüketmemektir. Ayrıca koyu cilt pigmentine sahip olmak, çölyak gibi emilim bozuklukları, kanser, böbrek veya karaciğer yetmezliği gibi hastalıklar da D vitamini eksikliğine yol açabilir.
D vitamini eksikliği, çocuklarda raşitizme, yetişkinlerde ise kas zayıflığı ve kemik yumuşamasına neden olan osteomalaziye yol açar. Raşitizmin belirtileri çeşitlilik gösterir. Yetişkinlerde kemik yoğunluğu kaybına, osteoporoza ve kemiklerin daha kolay kırılmasına sebep olabilir. Çocukluk ve gençlik döneminde yeterli D vitamini alan kişilerde, ilerleyen yaşlarda göğüs, kolon ve prostat kanseri riskinin azaldığı bilinmektedir. Yeterli D vitamini, hipertansiyon, diyabet, obezite, kalp yetmezliği, inme, Parkinson, demans ve Multipl Skleroz (MS) gibi hastalıklara yakalanma riskini de düşürür.
Alerji Nedeni de Olabilir
Astım ve alerjik hastalıklar D vitamini eksikliğiyle bağlantılı olabilir. Kış aylarında zatürre ve grip gibi enfeksiyonların ve ölüm oranlarının artması da D vitamini eksikliğiyle ilişkilendirilmektedir. Kronik yorgunluk ve D vitamini eksikliği arasında yakın bir ilişki vardır.
D vitamini eksikliğinin depresyona yol açabileceğine dair güçlü kanıtlar mevcuttur. Araştırmalar, depresyon yaşayan kişilerin %70’inde D vitamini rezervlerinin düşük olduğunu göstermektedir. D vitamini eksikliğinde ciltte solgunluk, saç dökülmesi, baş ağrısı, el ve ayaklarda soğukluk hissi, sık hastalanma ve uykusuzluk gibi sorunlar da görülebilir.
Hayvansal ve bitkisel besinler tek başına D vitamini ihtiyacımızı karşılayamaz. D vitamini sınırlı sayıda gıdada ve düşük miktarlarda bulunduğu için beslenme yoluyla vücudun ihtiyaç duyduğu miktarı almak oldukça zordur. Yapılan araştırmalar, ortalama bir kişinin D vitamini ihtiyacının yalnızca %20’sini besinlerden karşıladığını gösteriyor.
D vitamini içeren besinler şunlardır:
Balık yağı, somon, uskumru, ringa balığı, ton balığı, karides, süt, peynir, tereyağı, krema, yumurta sarısı, mantar, yulaf, kakao, maydanoz ve ısırgan otu. Birçok ülkede süt, süt ürünleri, ekmek ve tahıllar D vitamini ile zenginleştirilmektedir.
D vitamininin en doğal ve etkili kaynağı güneştir. Yaz aylarında ve güneşli günlerde, güneş ışınlarının dik gelmediği saatlerde (özellikle 10.00-17.00 saatleri dışında), güneş kremi kullanmadan 15-20 dakika güneşlenmek D vitamini ihtiyacının karşılanmasına yardımcı olur. Bu şekilde güneşlenmek deri kanserine karşı da koruyucudur. Ancak yazın depolanan D vitamini tüm yıl boyunca yetmeyebilir. Yaz dışında da güneşli günlerden faydalanmak ve kış aylarında da 10.00-17.00 saatleri arasında güneş ışığına maruz kalmak önemlidir. Kışın, gerektiğinde doktor önerisiyle takviye almak faydalı olabilir. Güneş kremi kullanımı D vitamini üretimini engelleyebilir.
