Yaş ilerledikçe diğer organlar gibi beynimiz de yıpranır. Stres, uykusuzluk, beslenme, vücudumuzdaki toksin birikimi ve hareketsizlik gibi etkenler de bu süreci hızlandırabilir. Peki beynimizin iyi çalışıp, çalışmadığını nasıl anlayabiliriz?
Bunun için nörologlar ayrıntılı beyin haritalamaları yapıyor ve size net yanıtlar verebiliyor.
‘’Ancak pratik olarak kendiniz de bunu test edip öğrenebilirsiniz’’ diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, yürüyüş hızımızdan koku hissimize kadar birçok sinyalin beyin gücümüz hakkında bize bazı ipuçları verebileceğini belirtti… Prof. Dr. Uludüz, bu sinyalleri ise şöyle sıraladı:
Yürüyüş hızı, beyninizin ne kadar iyi çalıştığını gösteren en güvenilir biyo-belirteçlerden biridir. 4 metrelik kısa bir mesafeyi ne kadar sürede yürüdüğünüzü ölçün. Eğer bu mesafeyi 4–5 saniyede tamamlıyorsanız, damarlarınız elastik, beyin oksijenlenmeniz mükemmel demektir.
Ancak 6 saniyenin üzerindeyseniz, damar sertliği ve beyin yaşlanması hızlanıyor olabilir. Bilimsel araştırmalar, yavaş yürüyen kişilerin bilişsel gerileme ve demans riskinin yaklaşık yüzde 30 daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.
Bir sandalyeye oturun, kollarınızı göğsünüzde birleştirin ve 30 saniye boyunca kollarınızı kullanmadan kaç kez kalkıp oturabildiğinizi sayın. Bu test beyninizin kaslarınızla kurduğu iletişimi, yani motor planlama yeteneğini ölçer. 14 ve üzeri tekrar sayısı, beyninizin ve kas sisteminizin mükemmel uyum içinde olduğunu gösterir. 10–13 arası normaldir, ancak 9’un altı yavaşlama sinyalidir. Araştırmalar, bu testte düşük performans gösteren kişilerin ilerleyen yıllarda kas gücü ve bilişsel performansta belirgin düşüş yaşadığını bildiriyor.
Tek ayağınızın üzerinde durmayı deneyin. Eğer 10 saniye boyunca düşmeden durabiliyorsanız, beyincik ve denge sisteminiz güçlü çalışıyor demektir.
5 saniyenin altına düştüğünüzde, yaşa bağlı denge bozulmaları ve sinirsel koordinasyon zayıflamaları başlamış olabilir.
Denge, yalnızca kas gücüyle değil; beynin küçük ama hayati bölgesi olan beyinciğin sağlığıyla ilgilidir. Denge bozukluğu erken dönemde fark edilirse, düzenli egzersizlerle beyindeki koordinasyon ağları yeniden güçlendirilebilir.
Elinizin avuç içine diğer elinizle bir ters bir düz vurun ya da bir elinizin başparmağını diğer parmaklarınızla birleştirin. Bu basit testler, beyninizdeki motor yolların ve bazal ganglionların ileti hızını yansıtır. Genç ve sağlıklı bir beyinde bu hız oldukça yüksektir.
Parmak hareketlerinin yavaşlaması, nöronlar arası iletişimin azaldığına, bazen de Parkinson hastalığı veya bilişsel yavaşlamanın ilk işaretlerine işaret edebilir.
Koku duyusu, beynin hafıza merkezleriyle (özellikle hipokampus) doğrudan bağlantılıdır. Bu nedenle kahve, limon, sabun, nane veya tarçın gibi keskin kokuları ayırt edememek, beyin yaşlanmasının erken belirtisi olabilir. Araştırmalar, koku tanıma yeteneği zayıf olanlarda 5 yıl içinde demans gelişme riskinin yaklaşık iki kat arttığını gösteriyor. Bu nedenle burnunuz aslında beyninizin sessiz bir yardım çağrısı olabilir.
Bir cetvel alın ve dik tutun. Parmaklarınızı altına yerleştirin, bir arkadaşınız bırak dediğinde cetveli yakalayın. Eğer cetveli 15 cm’den daha kısa bir mesafede yakalayabiliyorsanız, beyninizin işlemleme hızı mükemmel düzeydedir. 20 cm ve üzeri mesafede yakalıyorsanız reflekslerinizde yavaşlama olabilir. Bu test, beynin ön lobundaki karar alma ve planlama merkezinin ne kadar hızlı çalıştığını gösterir.
Bir dakika içinde “b” harfiyle başlayan kaç kelime söyleyebilirsiniz? Bu basit oyun aslında profesyonel nöropsikolojik testlerde sözel akıcılık testi olarak kullanılır. 10 ve üzeri kelime söyleyebiliyorsanız, bilişsel esnekliğiniz harika demektir. 7–9 arası normal kabul edilirken, 6 ve altı zihinsel erişim hızınızın yavaşladığını gösterebilir. Bu egzersiz, beynin yeni bağlantılar kurma (nöroplastisite) yeteneğini canlı tutar ve düzenli yapılırsa kelime bulma hızını bile artırabilir.
