Geçtiğimiz günlerde evinde kalp krizi geçiren ve sağlık ekiplerinin 20 dakika süren çabasıyla kalbi yeniden çalıştırılan Fatih Ürek’in yoğun bakımdaki tedavisi devam ediyor…
Uzmanlar, ani kalp durmasında iyileşme sürecini ise kalpten çok beynin belirlediğine dikkat çekiyor…
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, işte bu noktada duran kalbin beyne etkileriyle ilgili şu bilgileri paylaştı:
Prof. Dr. Derya Uludüz
Kalp durduğunda, insan vücudu ve beyin krizle karşılaşır. Kan akımı aniden kesildiğinde, oksijen taşıyan her damla kanın beyne ulaşması engellenir.
Beyin, oksijensiz kaldığında enerji üretimini neredeyse anında durdurur; sinir hücreleri elektriksel sinyallerini kaybeder, hücre zarı bozulur ve saniyeler içinde geri dönüşü zor bir süreç başlar.
Özellikle hipokampus, frontal korteks ve limbik sistem gibi hafıza bölgeleri hasara en duyarlı alanlardır. Dolayısıyla hafıza, dikkat, karar verme ve duygusal denge gibi fonksiyonlarda bozulmalar ortaya çıkabilir.
Fatih Ürek’in yaşadığı kalp durması ve ardından beynin 20 dakika oksijensiz kalması zorlu bir süreçtir.
Normalde beyin dokusu oksijensizliğe yalnızca 4 ila 6 dakika dayanabilir. Oksijen yokluğu 10 dakikayı geçerse, kalıcı hasar kaçınılmaz hâle gelir.
Ancak olağanüstü hızlı yapılan kalp masajı ve vücut ısısının düşürülmesiyle yani terapötik hipotermi yöntemiyle beyin korunabilir.
Soğuyan beyin, adeta bir kış uykusuna girer; hücrelerin oksijen ihtiyacı azalır, metabolizma yavaşlar. Bu durum, beynin 15–20 dakikaya kadar hayatta kalabilmesini sağlayabilir.
Limon, lavanta, biberiye ve bergamot gibi kokular, burundan doğrudan limbik sisteme ulaşır. Bu bölge hafıza ve duyguların merkezidir. Koku uyarıları, beyinde dopamin ve serotonin üretimini tetikleyerek zihinsel canlanma ve mutluluk hissi yaratır. Her sabah 2 dakikalık koku farkındalığı çalışması, gün boyu zihinsel berraklık sağlar.
Kalp çalıştırıldığında beyin dokusunun ne kadarının korunabildiği, oksijen kesintisinin süresi kadar, sonrasında hücrelere oksijenin nasıl geri verildiğine de bağlıdır. Beyin dokusuna yeniden oksijen ulaşması, beklenildiği gibi sadece iyileşmeyi değil, aynı zamanda reperfüzyon hasarı adı verilen ikincil bir yıkımı da tetikleyebilir. Çünkü beynin ölümle yaşam arasındaki zaman penceresi, geri dönüşsüz hücre ölümü için en hassas dönemdir.
Gerek sağlıklı gerekse beyin hasarı geçiren kişiler, beyin sağlıklarını şöyle güçlendirebilir:
Her gün 15 dakikalık 40 Hz (müzik kanalına bu frekansı yazıp) müzik dinlemek, beynin odaklanma kapasitesini ve berraklığını artırabiliyor. Bu uygulama alzheimer çalışmalarında bile umut verici sonuçlar doğurdu.
Ritmik nefes almak, beynin stres sistemini dengeleyen vagus sinirini harekete geçirir.
Her gün 5–10 dakikalık nefes çalışması bile beyin hücreleri arasında daha iyi iletişim kurulmasına yardımcı olur.
Beyin hasarı geçiren hastalarda motor becerilerin geri kazanılmasında kullanılan etkili bir yöntemdir.
Kişi aynaya bakarken sağlam elini hareket ettirir, beyin bu görüntüyü hasarlı el de hareket ediyor şeklinde algılar. Bu illüzyon, ayna nöron sistemini aktive eder ve beynin hareket merkezlerini yeniden eğitir.
Her gün birkaç dakika boyunca alışık olmadığınız elinizi kullanmak örneğin solaksanız sağ elinizle yaznız veya diş fırçalamanız beynin iki yarımküresi arasındaki iletişimi güçlendirir.
Beyin bir şeyi en iyi, aynı anda birden fazla duyu devredeyken öğrenir.
Dans edip, şarkı söylemek ya da müzikle resim yapmak gibi aktiviteler, hem motor hem işitsel hem de duygusal alanları eşzamanlı uyarır.
Çoklu duyusal deneyim, nöroplastisiteyi en etkili biçimde besleyen yöntemlerden biridir.
Beynin bilişsel fonksiyonlarını artırarak doğal bir yolla nöroplastisiteyi sağlıyor. Bilimsel araştırmalar yeni bir dil öğrenen katılımcıların beynindeki gri maddenin arttığını ortaya koyuyor.
Gri madde özellikle de yaşlılık döneminde hafızayı koruyan bir etkiye sahip.
Öğün aralarının uzaması beyindeki gri maddeyi artırır. Çünkü organlar dinlenir. Özellikle akşam 19.00’dan sonra yemek yememek beyne iyi gelir.
