Büyük finansal kriz kapıda mı? Tarihte her büyük çöküşten önce bu oldu: Sanat eserleri 1 ayda 2,2 milyar dolara satıldı

Sanat dünyası, Kasım 2025’te New York’taki Sotheby’s, Christie’s ve Phillips müzayedelerinde toplamda 2.2 milyarlık dolarlık tarihi bir satış rekoru kırdı. Geçen yıla göre yüzde 50 artış gösteren ve tam 16 yeni rekorun kırıldığı bu hafta, küresel koleksiyoncuların (özellikle Asya ve Orta Doğu’dan gelenlerin) patlayan talebiyle “2022 zirvesine dönüş” olarak nitelendirildi.

Tarihsel olarak sanat satışlarındaki her patlama, ekonomik belirsizliklerin ve büyük krizlerin habercisi olmuştur. Sotheby’s’in 1.73 milyar dolar satış yaptığı bu çılgın haftada, iki eser küresel manşetleri domine etti.

Avusturyalı ressam Gustav Klimt’in 1914-16 yapımı Viyana Secession şaheseri “Elisabeth Lederer Portresi”, Estée Lauder ailesinin koleksiyonundan çıkarak ABD’nin New York kentinde düzenlenen açık artırmada 236,4 milyon dolarla modern sanat rekorunu altüst etti.

BBC ve Artsy’nin dikkat çektiği gibi, bu eserin fiyatını uçuran şey sadece estetik değil, aynı zamanda Holokost sırasında kurtarılması gibi gizemli ve güçlü tarihi bir anlamı taşır.

Kadın sanatçılar rekoru da tarihe karıştı. Frida Kahlo’nun 1940 tarihli sürrealist self-portresi “El Sueño” (La cama), New York’ta düzenlenen açık artırmada 54,7 milyon dolara satılarak, önceki rekor sahibi Georgia O’Keeffe’in 34.9 milyon dolar sınırını geçti. Kahlo’nun rüya temalı yatağı, koleksiyoncuları adeta büyüledi.

Sanat eserleri bir sığınak görevi görüyor

Bu eserler, kaostan yükselen bir sığınak işlevi görüyor; kültürel miras ve yatırım değeri sunarak geleceğe tutunmak için ideal görülüyorlar.

Finansal kriz öncesi sanat eserini neden satın alıyorlar? İşte tarihte yaşanan büyük krizler öncesi alınan sanat eserlerinin tarihçesi

• 1929 Büyük Buhranı: 1920’li yılların sonunda, borsadaki büyük çöküşten hemen önce sanat piyasasında benzer bir “boom” yaşanmıştı. Likidite eksikliğinin sanatı bir sığınak yaptığı bu durum, tarihin gördüğü en büyük ekonomik felaketlerden birinin son habercisiydi.

• 1990 Çöküşü: Japon yatırımcıların Van Gogh ve Picasso‘yu rekor fiyatlara aldığı 1980’ler, 1990’da patlayan bir ekonomik balona dönüştü; sanat piyasası %55 daraldı.
• 2008 Krizi: Damien Hirst’ün 2008’deki 111 milyon dolarlık rekor satış günü, tam da küresel finans sistemini sarsan Lehman Brothers’ın çöküşüyle çakıştı. Piyasa zirve yaptıktan sonra %60 düştü.
• Büyük Buhran ve Savaşlar: Likidite eksikliğinin sanatı “güvenli liman” yaptığı durumlar tarihte defalarca yaşandı. 2. Dünya Savaşı sırasında işgal altındaki Avrupa’daki rekor satışlar ve Büyük Buhran öncesi boomlar bunun kanıtıdır. Türkiye’de bile 1970’lerdeki para krizinden önce sanat yatırımları artmıştı

Sanat, krizleri atlatan en eski varlıktır

Sanat piyasası krizleri öngörse de, inanılmaz derecede dayanıklı bir sığınak olduğu da tarihsel bir gerçektir. Büyük Buhran sırasında eserler değerlerini korudu, 2008 krizi sonrası ise piyasa yıllık %20 getiri sağladı.

2025’teki bu büyük sıçrama, belirsizlik döneminde kültürel mirasa yapılan yatırımlar gelecek olan bir krizin ayak seslerimi yoksa bir iddia mı? Sanatçılar ve eleştirmenler bu durumda farklı görüşlere sahip.

Bazı sanat tarihçilerine göre ise sanat, kaosun ortasında bir umut kaynağıdır ve krizleri atlatan en eski varlıklardan biridir. Yatırımcılar için bu durum, dijital sanat (NFT’ler) ile geleneksel eserleri dengeleyerek çeşitlendirme yapmak için de ideal bir fırsat sunduğunu iddia ediyor.

Tüm bunlardan yola çıkarak sanat eserlerinin dünya tarihinde kriz öncesi rekor fiyata satılan sanat eserleri tıpkı denize dökülen son dalgaların, fırtınadan önceki en büyük sessizlik olması gibi bir idda ortaya çıkıyor. 

Şimdi tüm dünya, bu 2.2 milyar dolarlık sinyalin ardından ne tür bir ekonomik fırtınanın geleceğini mi bekliyor?